Blog

Invented spellen kun je het beste definiëren als het ‘spontaan schrijven’ van jonge kinderen ( 3-7 jaar) over datgene wat ze zien, horen en meemaken. Jonge kinderen staan nieuwsgierig in de wereld en willen die wereld leren kennen en begrijpen. Ze stellen vragen, imiteren wat ze ‘de grote mensen’ zien en doen, en worden steeds vaardiger en krijgen daardoor letterlijk grip op de wereld om hen heen.

In verschillende situaties komen jonge kinderen in aanraking met geschreven taal. Ze worden voorgelezen, zien hun ouders lezen en schrijven, ze bekijken verschillende boeken, tijdschriften, letters en woorden in digitale beelden.  Geletterdheid ontstaat al in de voorschoolse periode en de belangstelling voor letters en woorden neemt steeds meer toe. Er wordt geëxperimenteerd, gekrabbeld, tekenletters gemaakt, er ontstaan letterachtige vormen, de eerste woorden worden geschreven of nageschreven. Deze vorm van schrijven is het zogenaamde fonetisch schrijven of invented spellen. Je schrijft de letters en woorden zoals je ze hoort. Daarmee ontstaat het besef dat wat je kunt lezen eerst geschreven is en wat je schrijft in verband staat met wat je zegt of wilt vertellen. Gaandeweg ontdekt het jonge kind dat woorden op een vaste manier, volgens regels, worden geschreven. Het schriftsysteem wordt ontdekt, de ‘zuivere’ spelling komt nu aan bod. De relatie van invented spellen met het leren lezen ligt in de ontdekking en ervaring dat schrijven en lezen bij elkaar horen.

Uit diverse onderzoeken blijkt dat vooral het schrijven met de hand een belangrijke rol speelt bij het leren lezen en spellen. Er bestaan duidelijke verbanden tussen de hersenprocessen van lezen en schrijven ( Longcamp et all.). Anneke Smits ( Windesheim) benadrukt in haar publicaties het belang van vroegtijdige aandacht voor foneembewustzijn en klanktekenkoppeling en baseert zich hierbij op internationaal onderzoek (o.a. Snow, Burns& Griffin ).

Vaardigheden voor het fonemisch bewustzijn moeten niet als doel worden aangeboden en geoefend maar geïntegreerd in een context met een betekenisvolle inhoud. Jonge kinderen schrijven hun eigen naam, schrijven bij hun eigen tekening, maken lijstjes, schrijven een briefje. Allemaal kleine schrijfactiviteiten die vanuit nieuwsgierigheid, willen proberen en functionaliteit worden uitgevoerd. Het Expertisecentrum Nederlands benoemt de verschillende fasen van invented spellen.

Peter Elbow (‘Write first’) en Bea Pompert (‘Lezen en schrijven doe je samen’) geven zelfs aan dat lezen begint met schrijven. Het leesproces start met het schrijven, jonge kinderen kunnen alles schrijven wat ze kunnen zeggen op hun manier, gebruikmakend van invented spellen. Daarbij is schrijven veel meer een actief proces en lezen een passieve activiteit. Bea Pompert benadrukt daarnaast de functionaliteit van het schrijven bij het oriënteren op de wereld. Eigen belevenissen en ervaringen vormen een bron van inspiratie en informatie om te schrijven en te lezen.  Door schrijfonderwerpen zo dicht mogelijk bij de belevingswereld van kinderen te kiezen kunnen kinderen hun verhaal vertellen en schrijven. Denk aan rijke thema’s waar veel over te leren valt door samen te praten, te vertellen, te schrijven en met elkaar over te lezen. Eigen en andermans teksten worden hierbij gebruikt.

De praktijk van invented spellen

Jonge kinderen hebben allereerst een leerkracht nodig die model is. Een leerkracht die in verschillende situaties een voorbeeldrol vervult. Hij/zij laat zien dat schrijven en lezen beide leuk zijn. Daarnaast is de leerkracht gericht op het spontaan en bewust schrijfgedrag uitlokken. Verder is een rijke taalomgeving nodig waar naast boeken aantrekkelijk schrijf-/leesmateriaal aanwezig is.

Denk bij een goed basisaanbod aan:

• een gevarieerde en geactualiseerde boekencollectie
• een inspirerende leesschrijfhoek: diverse stiften, potloden, blaadjes in verschillende kleuren en formaten, formulieren,kalender, agenda, ongelinieerd papier, gelinieerd papier, gevarieerde post-its , mailtjes, enveloppen, briefpapier, kaarten, notitieblokjes, rekeningen, stempels, kant en klare letters etc.
• inhoudelijk rijke thema’s
• een presenteerplek voor de schrijfproducten van de kinderen

Sigrid Houtsma, onderwijsadviseur, Specialist Jonge Kind, Beeldcoach opleider en begeleider.

Meer praktijkvoorbeelden, achtergrondinformatie en inspiratie vind je op deze website.

Wil je meer weten over invented spellen, bekijk dan ons cursusaanbod ‘invented spelling‘ in Drachten en Hoogeveen.