Blog

Aandacht voor een soepele overgang
van groep 2 naar groep 3

Voor veel leerlingen is de overgang van groep 2 naar groep 3 een grote stap.
Van een situatie waar nog ruimte is voor spel enspelend leren stappen ze over naar een meer schoolse situatie. Deze schoolse situatie is voor een deel van de leerlingen nog te vroeg in hun ontwikkeling. Andere leerlingen hebben al een sterk leermotief in groep 2 en hebben minder moeite met deze overstap. In deze blog geven we een aantal aandachtspunten, suggesties en tips die bij kunnen dragen aan een soepelere overgang van groep 2 naar groep 3.

1. Start het overleg tussen leerkrachten van groep 2 en groep 3 op tijd

Een nauwe samenwerking tussen de leerkracht(en) waar de leerlingen nu bij in de klas zitten en de leerkracht die de leerlingen na de zomervakantie in de klas heeft draagt bij aan een soepele overgang. Creëer overlegmomenten om met elkaar te bespreken aan welke doelen wordt gewerkt in groep 2 en welk aanbod de kinderen daarbij hebben gekregen. Bij de start in groep 3 kan daar dan bij aangesloten worden. Vanuit groep 3 kan aangegeven worden wat er wordt verwacht. Kijk naar een goede aansluiting vanuit de ontwikkeling van de leerlingen. Het kan een valkuil zijn om vanuit het aanbod vanuit de methoden in groep 3 te redeneren. (zie ook het punt ‘inhoudelijke overdracht’)

2. Een zaak voor het hele team

De overgang van groep 2 naar groep 3 is de meest besproken overgang in de school. Voor veel leerlingen is deze overgang een grote stap. Vanuit een situatie waar nog veel ruimte is voor spel, komen de leerlingen in een meer schoolse situatie. Het is een zaak voor het hele team om  te kijken hoe de ontwikkeling van het informele naar het formele leren verloopt en dit te vertalen naar een visie voor de school. Het concretiseren van deze visie naar de dagelijkse praktijk kan consequenties hebben voor de inrichting van het onderwijs, zeker in de eerste maanden van groep 3. Het gaat hier niet alleen om de overgang van groep 2 naar groep 3, maar ook om de visie op onderwijs en leren. Een zaak dus voor het hele team.

3.  De werkwijze

Werkwijzen in groep 1 en 2 kunnen nog weleens verschillen van de werkwijze die groep 3 hanteert. Het afstemmen van werkwijzen tussen deze groepen biedt echter wel veel mogelijkheden om de overgang van groep 2 naar groep 3 soepeler te laten verlopen.

Wordt er in groep 2 gewerkt met een inloop? Dan zou je dit door kunnen zetten naar groep 3, uiteraard met activiteiten die aansluiten bij de doelen die op dat moment centraal staan. Een andere mogelijkheid is om in groep 3 ook ‘speelwerktijd’ in te roosteren. Tijdens de speelwerktijd kunnen de kinderen bijvoorbeeld via een planbord activiteiten kiezen. Het aanbod kan bestaan uit activiteiten in hoeken en spellen die passen bij de leerstof die op dat moment centraal staat.

Het werken in een zogenaamde kleine kring is voor de leerlingen vaak bekend. Dit zou ook goed passen in groep 3. Instructie hoeft niet altijd klassikaal, maar kan juist in kleine groepjes zeer effectief zijn.
Door als leerkrachten bij elkaar te kijken en bekend te zijn met elkaars werkwijzen, kan er ook als het gaat om aansluiting in roosters en werkwijzen een betere afstemming gerealiseerd worden, zodat er voor de leerlingen herkenbaarheid is.

4. Actief en betekenisvol rekenonderwijs

In de groepen 1 en 2 leren kinderen vooral rekenen door veel te handelen en te ervaren in betekenisvolle situaties. Al spelend wordt aan rekenbegrippen gewerkt en wordt de rekentaal uitgebreid. Vanaf groep 3 kan rekenonderwijs met behulp van  een methode gegeven worden. Voor veel leerkrachten in groep 3 levert dit dilemma’s op. De leerlingen kunnen nog niet goed uit een boekje werken, in veel methoden is het niveau te laag en wordt er niet gedifferentieerd. Dat kan anders! Door te werken met hogere doelen, aansluitend bij de doelen in groep 2, door de inzet van spel, gebruik te maken van hoeken en interactieve werkvormen wordt er beter aangesloten bij groep 2, zal er rekenplezier zijn en kunnen leerlingen beter leren rekenen.

5. Materialen

Veel materialen zijn niet gebonden aan een groep. Zo kunnen materialen die aan het eind van groep 2 geliefd zijn bij de kinderen na de zomervakantie nog een tijdje van dienst zijn in groep 3. Voor leerlingen bekend en vertrouwd en ze kunnen er vaak zelfstandig mee aan het werk. In groep 3 kunnen materialen staan die ook geschikt zijn voor (een deel van) de leerlingen in groep 2. Zet deze  vast neer in groep 2, zodat de kinderen er kennis mee kunnen maken en er in groep 3 mee verder kunnen werken. Denk bij materialen aan ontwikkelingsmaterialen, reken- en taal-lees spelletjes, maar ook aan hoeken. Richt een schrijf- en/of rekenhoek met betekenisvolle activiteiten in en laat deze meegaan naar groep 3. Door verschillende materialen en activiteiten in de hoek te leggen, kun je zorgen voor een gedifferentieerd aanbod.

6. Gemotiveerde lezers

In de overgang van groep 2 en groep 3 speelt het aanvankelijk leesproces een grote rol. Discussies zijn er onder andere over het wel/niet aanleren van letters in groep 2 en wat te doen met de kinderen die al kunnen lezen als ze starten in groep 3. Steeds meer scholen willen hun taal-lees onderwijs in de groepen 2 en 3 verbeteren en beter laten aansluiten bij elkaar. Verdiep je als team in de mogelijkheden van betekenisvolle en inhoudsrijke aanpakken voor het lezen en schrijven, zoals bijvoorbeeld het zogenaamde ‘invented spellen’ (fonetisch schrijven) en de aanpak die wordt beschreven in het boek ‘Lezen en schrijven doe je samen’ (Pompert, 2017). De beschreven aanpakken kun je naast de lijn van je methode inzetten of als alternatief voor het volgen van een aanvankelijk leesmethode. Betekenisvol leesonderwijs in en krachtige taalomgeving zorgt voor gemotiveerde lezers.

7. Inhoudelijke overdracht

Een goede overdracht bij de overgang van groep 2 naar groep 3 gaat ook over hoe ver leerlingen zijn in hun ontwikkeling met betrekking tot taal-lezen en rekenen. Dit gaat niet alleen over wat de leerlingen hebben laten zien op toetsen, maar vooral ook over wat je weet uit observaties en gesprekjes met de leerlingen. Zijn de kinderen geïnteresseerd in boeken, hoe is het met de mondelinge taalvaardigheid en kunnen ze al zelfstandig nieuwe woorden of zinnetjes lezen? Wat kunnen ze bijvoorbeeld op het gebied van tellen? Lukt het verkort tellen en met welke vormen van verkort tellen lukt het? Kunnen ze redeneren over rekenproblemen en contextsituaties handelend oplossen? Door een goede inhoudelijke overdracht kan de leerkracht bij de start van groep 3 gelijk het onderwijs goed afstemmen. Door uit te gaan van de beginsituatie van de leerlingen en doelgericht te werken kan er direct gedifferentieerd worden. Het leren en de ontwikkeling van de leerlingen in combinatie met de doelen is het uitgangspunt en niet de methode.

8. Ruim baan voor spel

Spel is geen vrijblijvende activiteit, maar een betekenisvolle context waar volop geleerd wordt. Spel is daarmee voor het onderwijs een bijzonder belangrijke activiteit, zowel in groep 1 en 2 als in groep 3. Spelen houdt niet op als kinderen naar groep 3 gaan. Het rollenspel verandert wel, van het doen-als-of spel bij kleuters ontwikkelt het zich naar thematisch rollenspel in groep 3. Door een goede begeleiding van de leerkracht kan de spelkwaliteit verhogen en krijgen de kinderen de kans om verschillende leerervaringen op te doen. Een leerkracht die in staat is om op professionele wijze het spel te begeleiden kan ook in het spel de verbinding maken met taal, lezen en rekenen. Spelen is meer dan spelen, in groep 1, 2 en 3.

9. Kansen in een combinatiegroep 2-3

De ontwikkeling van het informele leren, waar het spelmotief leidend is, naar het formele leren, waar kinderen meer gemotiveerd raken om bewust te leren en dat ook steeds beter kunnen in een meer schoolse setting, vindt voor de meeste kinderen over het algemeen plaats ergens eind groep 2 en in de eerste helft van groep 3. Deze ontwikkeling gaat niet van de ene op de andere dag maar geleidelijk. Kijkend naar deze ontwikkeling biedt een combinatiegroep 2-3 volop kansen om aan te sluiten bij de onderwijsbehoeften van de leerlingen. Scholen die hun onderwijs willen inrichten vanuit een bewuste keus om aan te sluiten bij de ontwikkeling die leerlingen doormaken van informeel naar formeel leren zouden zeker kunnen overwegen om te gaan werken met een combinatiegroep 2-3. Door oog te hebben voor deze ontwikkeling, die goed te volgen, bewust te zijn van doelen  en gebruik te maken van de sterke punten uit groep 1/2 en groep 3 krijgen doorgaande lijnen een echte kans in een combinatiegroep 2-3.

10. Hoe gaat het na 4 weken?

Plan een aantal weken na de zomervakantie een overleg tussen de leerkracht die de kinderen in groep 2 heeft gehad en de leerkracht van groep 3. Bekijk met elkaar of de overdracht specifiek genoeg is geweest. De leerkracht van groep 3 kan de bevindingen checken bij de leerkracht van groep 2. Kloppen de bevindingen en heeft de leerkracht van groep 2 misschien nog tips of aanvullingen. Voor de leerkracht van groep 2 is het fijn om te weten of ze de juiste informatie heeft overgedragen voor een ononderbroken ontwikkeling en om te weten of leerlingen zich naar verwachting ontwikkelen. Het is een gezamenlijke verantwoording om voor een soepele overgang te zorgen en die loopt ook nog door na de zomervakantie.

Wil je meer weten over de overgang van groep 2 naar groep 3, het werken met een combinatiegroep (1)2/3, rekenen in de onderbouw, leesonderwijs in de onderbouw of spel en spelbegeleiding  bekijk dan ons nascholingsaanbod.